Rzeczywistość wirtualna jako „ponowne zaczarowanie świata”. Pytanie o status poznawczy koncepcji
Magdalena Kamińska
Bogucki Wydawnictwo Naukowe 2007
Narodziny i intensywną ekspansję mediów cyfrowych można interpretować jako krok w stronę cyborgizacji człowieka rozumianej jako stopniowe przekształcenie homo sapiens w homo datum. Proces ten oznacza postęp w sensie technologicznym, nie zawsze jednak jest w ten sposób oceniany w wymiarze kulturowym. Przeciwnie, często wyrażana jest opinia, że przemiany związane z rozwojem mediów elektronicznych, szczególnie zaś koncepcji rzeczywistości wirtualnej można interpretować jako formę kulturowego regresu. W pismach M. McLuhana intuicja dotycząca regresywności przedcyfrowej kultury medialnej wyraziła się dobitnie w słynnej metaforze „globalnej wioski”. Inne wpływowe odzwierciedlenie znalazła w koncepcji nowej oralności stworzonej przez ucznia McLuhana – W.J. Onga. McLuhan i Ong w swych analizach odwołują się do obrazu trybalnych „kultur pierwotnej jedności” i „całościowej świadomości”, cechujących się priorytetem uczestnictwa, zaangażowania oraz sakralizacją wspólnotowości wyrażającą się w magii i micie. Takiej wizji (neo)archaicznej, synkretycznej „kultury pierwotnego uczestnictwa” McLuhan ostro przeciwstawił obraz nowoczesnej/ nowożytnej, „odczarowanej” „kultury druku, racjonalności i dystansu”, którą za M. Weberem definiował jako sekularyzującą i stopniowo niszczącą kluczowy aspekt wspólnotowości wyrażający się w magiczno-religijnej wizji świata jako „pierwotnej jedności”. Otworzyło to perspektywy rozwinięcia koncepcji Weberowskiej w stronę „ponownego zaczarowania” świata poprzez mediatyzację. Książka stanowi kulturoznawcze studium tej metafory epistemologicznej.