Ambient. Kultury słuchania i posługiwania się dźwiękiem
Piotr Kędziora
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2024
Czy muzyka może funkcjonować jako tło, jednocześnie angażując słuchacza? Czym różni się ambient od innych form muzyki użytkowej? Jak zmieniające się sposoby słuchania wpływają na definicję muzyki?
Książka Ambient. Kultury słuchania i sposoby posługiwania się dźwiękiem bada ambient zarówno jako gatunek muzyczny, jak i kategorię opisu kulturowych praktyk słuchania. Autor analizuje dzieło Briana Eno, jak i historyczne źródła ambientu – od musique d’ameublement Erika Satie i ideę gebrauchsmusik rozwiniętą przez Heinricha Besselera, po eksperymenty Johna Cage’a i rozwój japońskiego kankyō ongaku jako muzyki przestrzennej. Omawia także relacje ambientu z minimalizmem, new age, space music oraz jego komercyjnymi wariantami, takimi jak Muzak, easy-listening czy elevator music.
Ambient poświęcony jest teoretycznemu i historycznemu kontekstowi ambientu. Autor analizuje, jak zmieniało się myślenie o muzyce i słuchaniu – od średniowiecznej teorii efektów muzycznych, przez muzykologię, psychologię i socjologię muzyki, po cybernetykę i współczesne sound studies. Rozważa również między innymi koncepcję słuchania środowiskowego, odwołując się do teorii pejzażu dźwiękowego R. Murraya Schafera oraz kategorii słuchania repetytywnego Roberta Finka.
Autor skupia się również na warunkach możliwości ambientu, badając doświadczenie akuzmatyczne, musicking oraz wpływ technologii na percepcję dźwięku. Analizuje habitus muzyczny i wzorce słuchania w kontekście społecznych funkcji dźwięku. Ambient jawi się tu jako muzyka zależna nie tylko od formy, lecz także od sposobu odbioru – definiowana przez słuchanie zerowego poziomu, czy egalitarne quasi-słuchanie nastawione na dźwiękowe otoczenie i zatarcie granic między muzyką a audiosferą codzienności.
W podsumowaniu autor argumentuje, że ambient to nie tylko gatunek muzyczny, ale nowy sposób myślenia o muzyce i słuchaniu. Jego analiza ukazuje go jako fenomen wykraczający poza tradycyjne kategorie estetyczne – jako muzykę redefiniującą relację między dźwiękiem, przestrzenią i społecznymi praktykami słuchania. Książka dostarcza narzędzi do zrozumienia muzyki-kultury w kontekście współczesnego pejzażu dźwiękowego i jest obowiązkową lekturą dla wszystkich, którzy chcą z perspektywy historycznej i teoretycznej rozumieć współczesny, turbulentny ekosystem wszechobecnego słuchania i muzyki dostarczanej przez systemy rekomendacji.
WERJA EBOOK : PDF/ EPUB / MOBI
Spis treści
1. Wprowadzenie
1.1. Cele i przedmiot pracy
1.2. Rama teoretyczna: muzyka-kultura i ekomuzykologia
1.2.1. Muzyka-kultura
1.2.2. Ekomuzykologia
1.3. Problem przedmiotu: wyzwania definicyjne
1.3.1. Między muzyką a słuchaniem
1.3.2. Ambient jako gatunek oraz kategoria opisowa
1.3.3. Słuchanie środowiskowe
1.3.4. Ujęcia przedmiotu w polskiej refleksji teoretycznej
1.4. Podsumowanie: ambient a antropologiczny problem słuchania
Część I – Kontekstualizacje ambientu
2. Perspektywy poznawcze: możliwe interpretacje ambientu
2.1. Wprowadzenie
2.2. Dwie dawne tradycje myślenia o muzyce – dwie tradycje myślenia o słuchaniu. Perspektywy wciąż aktualne?
2.2.1. Słuchanie jako forma teoretyzowania
2.2.2. Johannes Tinctoris i „efekty” muzyki
2.2.3. Kontynuacje w późniejszych teoriach muzyki
2.3. Perspektywa nauk o muzyce: muzyka i kultura
2.3.1. Perspektywa muzykologiczna
2.3.2. Perspektywa krytyczna nowej muzykologii
2.3.3. Perspektywa socjologiczna
2.3.4. Perspektywa antropologiczna
2.4. Perspektywa nauk o dźwięku: natura i dźwięk
2.4.1. Perspektywa psychologii słuchania i neuroestetyki
2.4.2. Perspektywa cybernetyki i socjodynamiki muzyki
2.4.3. Perspektywa sound studies
2.4.4. Perspektywa medioznawcza
3. Warunki ambientu: słuchanie
3.1. Wprowadzenie
3.2. Słuchanie a doświadczenie akuzmatyczne
3.3. Słuchanie strukturalne a słuchanie regresywne
3.4. Słuchanie a soundscape studies
3.5. Słuchanie repetytywne
3.6. Słuchanie a musicking
3.7. Słuchanie niewinne i quasi-słyszenie w filozofii muzyki
3.8. Słuchające ciało
3.9. Habitus muzyczny a wzorzec słuchania
4. Wnioski
Część II – Interpretacje ambientu
5. Ambient i jego historie
5.1. Wprowadzenie
5.2. Artystyczna muzyka tła, muzyka użytkowa, muzyka funkcjonalna
5.2.1. Musique d’ameublement – Erik Satie
5.2.2. Gebrauchsmusik – Heinrich Besseler i Paul Hindemith
5.2.3. John Cage i Muzak-Plus
5.3. Muzyka tła na pograniczu sztuki, muzyki popularnej i przemysłu muzyki
5.3.1. Minimalizm i New Age
5.3.2. Space Music
5.3.3. Kankyō Ongaku – japoński ambient
5.3.4. Muzak, Easy-listening, Elevator Music – komercyjna muzyka tła
5.4. Podsumowanie – funkcja, przestrzeń, emancypacja, kontrola
6. Zakończenie
7. Appendix
8. Bibliografia