CFP „Teorie i praktyki oporu w warunkach konfliktu wojennego”
/ english version below /
Kategoria oporu w ostatnich dekadach cieszy się żywym zainteresowaniem przedstawicieli nauk humanistycznych i społecznych. Teoretyczne jej ujęcia formułowane na gruncie kulturoznawstwa, filozofii, psychologii, pedagogiki, socjologii czy antropologii tworzą interdyscyplinarny i wielowymiarowy obraz zjawiska. Powstało szereg publikacji poświęconych jej teoretycznemu ujęciu, ale również służących dokumentacji poszczególnych praktyk oporu. Powstał już nawet osobny nurt badań resistance studies, koncentrujący się na porządkowaniu i nieustannej aktualizacji stanu wiedzy na temat interesującego nas pojęcia.
W naszym przekonaniu dotychczasowe badania nie wyczerpują jednak opisu zmiennego i dynamicznego zjawiska oporu. Wpisuje się ono bowiem w koncepcję kultury niestabilnej, rozchwianej, dynamicznej, przez co staje się stałym i nieredukowalnym elementem kultury, zapewniającym jej żywotność, stymulującym jej rozwój i zmianę.[1] Jednocześnie opozycja między twórczym i destrukcyjnym potencjałem oporu ulega tu rozmyciu, niekiedy destrukcja staje się twórcza, a twórczość destrukcyjna.
Ze zjawiskiem i pojęciem oporu wiąże się szereg innych, formułowanych na większym lub mniejszym poziomie ogólności, takich jak: bunt, sprzeciw, dywersja, subwersja, kontestacja, ale również krytyczne zaangażowanie czy partycypacja. W zależności od przyjętej perspektywy badawczej oraz wyznaczonego obszaru zainteresowań możemy mówić o kulturach oporu, społecznych ruchach oporu i tożsamościach oporu, którym właściwe będą odrębne, choć przenikające się, charakterystyki i praktyki (Rewers, 2010).[2] Opór jako reakcja na określony stan, sytuuje się w relacjach władzy, dominacji, opresji. Co więcej – może być zjawiskiem stopniowalnym i zróżnicowanym w swych zewnętrznych i wewnętrznych przejawach. Jest relacyjny i osadzony w konkretnym kontekście historyczno-kulturowym. Wynika z tego niejednorodność jego przejawów i uruchamianych strategii oraz taktyk, zmiennych w zależności od warunków, w jakich są one rozwijane bądź stosowane. Inaczej rozwijają się wobec totalitarnej władzy, inaczej zaś w warunkach demokracji. Przy tym poziom zagrożenia znacząco wpływa na wybór tychże strategii. Na zmienność praktyk i strategii oporu wpływają również warunki technologiczne. Nowe media wprowadzają szeroki wachlarz taktyk. Właśnie ta różnorodność i dynamika rozwoju sygnalizuje konieczność ciągłej aktualizacji opisu i rekontekstualizacji pojęć.
W warunkach pokojowych kulturowy opór realizowany jest głównie w przestrzeni symboliczno-komunikacyjnej, natomiast podczas realnego konfliktu partyzantka ma już wymiar nie tylko semiotyczny, ale i bardzo realny, konkretny, bezpośredni, często wręcz zbrojny. Aktualnie, według danych Global Conflict Tracker opracowanych przez Council on Foreign Relation, na świecie toczy się 27 konfliktów, w tym agresja zbrojna Rosji w Ukrainie. Konflikt zbrojny staje się istotnym kontekstem, który inicjuje i kształtuje nowe, bądź aktualizuje już utrwalone strategie oporu. Często mobilizuje przy tym wcześniej nieaktywne jednostki i grupy społeczne. Wojny w sposób znaczący wpływają zatem na społeczeństwo, kulturę i cywilizację, stanowiąc skrajną formę dezintegracji społecznej. Z drugiej strony paradoksalnie pozostają również czynnikiem spajającym pierwotnie rozproszone grupy. Zbrojna agresja jest katalizatorem postaw radykalnych, „nieposłuszeństwa obywatelskiego” i buntu dotychczas milczącej, niewidzialnej części społeczeństwa. Wojna stawia jednostki i grupy społeczne wobec ostateczności. Zmienia się porządek rzeczywistości, a ostateczność tej sytuacji powoduje, że sprzeciw rozprzestrzenia się na wszystkie sfery aktywności człowieka: życie codzienne, twórczość naukową i artystyczną, działalność polityczną, często zrównując i jednocząc wszystkie warstwy społeczne we wspólnym działaniu. Opór ów dotyczy nie tylko samych działań wojennych, ale również inicjującej te działania władzy.
Zapraszamy Autorki i Autorów do wspólnego namysłu dotyczącego form, strategii oraz taktyk oporu rozwijających się pod wpływem przeszłych i obecnych konfliktów wojennych. Zapraszamy do rozważenia problematyki protestu antywojennego w jego wielowymiarowości i zmienności kulturowej, społecznej, politycznej i historycznej.
Propozycje tekstów w języku polskim lub angielskim prosimy przesyłać do 6 listopada 2023 roku na adres dorotaje@amu.edu.pl lub jacek.zydorowicz@amu.edu.pl
Wszystkie nadesłane teksty, po pomyślnym przejściu procesu recenzji, zostaną opublikowane jeszcze w roku 2023 w tomie tematycznym czasopisma Humaniora. Czasopismo internetowe: https://pressto.amu.edu.pl/index.php/h/about
Redaktorzy tomu
Prof. UAM, dr hab. Dorota Jewdokimow
Prof. UAM, dr hab. Jacek Zydorowicz
__________________________
[1] Por. W. Kuligowski, A. Pomieciński, Antropologia wobec buntu. Wprowadzenia w: Oblicza buntu. Praktyki i teorie sprzeciwu w kulturze współczesnej, red. W. Kuligowski, A. Pomieciński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2012, ss. 7-15.
[2] Por. E. Rewers, Subwersyjny podmiot w ruchu (wprowadzenie), „Kultura współczesna” nr 2(64) 2010, ss. 5-10.
CFP: Theories and Practices of Resistance During a War Conflict
The concept of resistance has in recent decades attracted the keen interest of representatives of the humanities and social sciences. Theoretical approaches to resistance put forth within cultural studies, philosophy, psychology, pedagogy, sociology, and anthropology offer an interdisciplinary and multidimensional view. There have been a number of publications devoted to the theoretical representation of resistance and documenting its individual practices. Indeed, a separate field of resistance studies has emerged, focusing on organizing and constantly updating the state of the art of the concept of interest.
In our view, however, the research to date has not offered a comprehensive description of the changing and dynamic phenomenon of resistance. This is because it is part of the concept of unstable and dynamic culture, making it a permanent and irreducible element of culture that ensures its vitality and stimulates its development and change.[1] At the same time, the opposition between the creative and destructive potential of resistance is blurred, as sometimes destruction becomes creative and creativity turns destructive.
Related to the phenomenon and concept of resistance are a number of others, formulated with greater or lesser generality, such as rebellion, opposition, diversion, subversion, contestation, as well as critical engagement and participation. Depending on the research perspective adopted and the specific area of interest, we can speak of cultures of resistance, social movements of resistance and identities of resistance, which will have their own distinct, albeit intertwined, characteristics and practices (Rewers, 2010).[2] Resistance as a reaction to a certain state, is situated in relations of power, domination, and oppression. It can furthermore be incremental and diverse in its external and internal manifestations. It is relational and embedded in a specific historical and cultural context. This results in the heterogeneity of its manifestations and activated strategies and tactics; they vary and depend on the conditions under which in which they are developed or applied. They develop differently in the face of totalitarian rule and under democratic conditions. At the same time, the level of threat significantly affects the choice of these strategies. The variability of resistance practices and strategies is also determined by technological conditions. New media introduce a wide range of tactics. It is this diversity and dynamic development that signals the need for constantly updating the description and recontextualizing the concepts.
In times of peace, cultural resistance is carried out mainly in symbolic-communicative space, while during real conflict, guerrilla warfare has a dimension that is not only semiotic, but also very real, concrete, direct, often even military. Currently, according to the Global Conflict Tracker compiled by the Council on Foreign Relation, the world is ravaged by 27 conflicts, including Russia’s armed aggression in Ukraine. Armed conflict becomes an significant context that initiates and moulds new, or updates already established, strategies of resistance. In doing so, it often mobilizes previously inactive individuals and social groups. Wars thus significantly affect society, culture, and civilization, constituting an extreme form of social disintegration. On the other hand, paradoxically, wars are a binding agent for originally dispersed groups. Armed aggression is a catalyst for radical attitudes, „civil disobedience” and rebellion of the previously silent and invisible part of society. War confronts individuals and social groups with the ultimate. The order of reality is changed, and the finality of this situation causes opposition to spread to all spheres of human activity: daily life, science, arts, and political activity, often equalizing and uniting all social strata in common action. This resistance applies not only to the warfare itself, but also to the authority that initiates these actions.
We invite the authors to reflect together on the forms, strategies, and tactics of resistance developing under the influence of past and present war conflicts. We invite you to consider the issue of anti-war protest in its multidimensional nature as well as its cultural, social, political, and historical variability.
Please submit text proposals in Polish or English by 6 November 2023 to the following addresses: dorotaje@amu.edu.pl or jacek.zydorowicz@amu.edu.pl
All the submitted texts, upon a successful review process, will be published still in 2023 in a thematic volume of Humaniora. Czasopismo internetowe: https://pressto.amu.edu.pl/index.php/h/about
Volume Editors
Dr Hab. Dorota Jewdokimow, AMU Professor
Dr Hab. Jacek Zydorowicz, AMU Professor
[1] Cf. W. Kuligowski, A. Pomieciński, “Antropologia wobec buntu. Wprowadzenia” in: Oblicza buntu. Praktyki i teorie sprzeciwu w kulturze współczesnej, ed. W. Kuligowski, A. Pomieciński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2012, pp. 7-15.
[2] Cf. E. Rewers, “Subwersyjny podmiot w ruchu (wprowadzenie)”, Kultura Współczesna 2(64) 2010, pp. 5-10.