Rockefellerowie i Marks nad Warszawą. Polskie filmy fabularne wobec transformacji gospodarczej
Michał Piepiórka
Ossolineum, Warszawa 2019
Znany film Feliksa Falka Kapitał, czyli jak zrobić pieniądze w Polsce z 1990 roku zaczyna się od ujęcia lecącego nad Warszawą pomnika Karola Marksa. To bardzo znamienny obraz, niemal proroczy. Jego symbolika w momencie premiery filmu była jednoznaczna, jednak w ciągu niemal trzydziestu lat, jakie upłynęły od wejścia do kin Kapitału, scena nabrała wielu nowych sensów. Dziś jej pierwotne znaczenie jest bodaj najmniej intrygujące.
Okres po 1989 roku to w Polsce czas gwałtownych przemian, wielkich nadziei, frustracji, rozczarowań, kolejnych kryzysów, ale również sukcesów. Przejście z gospodarki centralnie sterowanej do wolnorynkowej stanowiło przez lata ważny kontekst dla twórców polskiego kina – zarówno tych, którzy opowiadali o świecie biznesu, polityki czy służb, jak i tych koncentrujących się na życiu codziennym zwykłych ludzi.
Michał Piepiórka śledzi zmiany w kulturowych narracjach, które objawiają się w filmach podejmujących temat transformacji gospodarczej. Analizuje zarówno fabuły uznane, jak i popadające w zapomnienie ofiary tzw. filmoznawczej rzeźni. Często to właśnie te drugie mówią nam o Polsce, także dzisiejszej, rzeczy nowe i zaskakujące.
Zadanie finansowane w ramach umowy 697/P-DUN/2019 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę.
Spis treści
Wstęp. Dokument mentalności,
czyli wyjście z filmoznawczej rzeźni polskiego kina
Nadzieja, postkomunizm i próba przepracowania traumy, czyli filmowe obrazy przedsiębiorców
Od przedsiębiorczego boomu do kryzysu, czyli zmieniające się wizerunki przedsiębiorców
Nadzieje, rozczarowania i strach, czyli o zagranicznych inwestorach
Razem czy osobno, czyli dwa filmy o polskiej giełdzie
Cwaniak, gangster, komunista, czyli biznesmen jako bohater negatywny
Próba przepracowania traumy, czyli koniec postkomunizmu
Ofiary i beneficjenci, czyli życie codzienne w kapitalizmie
Bezrobocie, pracoholizm i nowe stosunki pracy, czyli bez czasu i zatrudnienia
Wyrzuceni na margines, czyli codzienność ofiar transformacji
Straszni mieszczanie, czyli o beneficjentach transformacji
Kredyt i Max Weber, czyli po dwóch stronach długu
Zakończenie. Inna perspektywa, czyli pożytki z diachronii
Wybrana literatura
Filmografia
Źródła ilustracji
Indeks